ගව පාලනය 1 කොටස

• එළ හා මී ගවයින්ගෙන් 70%ක් පමණ වියළි කලාපයේත්, 30%ක් තෙත් කලාපයේත් ව්‍යාප්ත වී ඇත. 2000 පශු සංගනණයට අනුව ගවයින් මිලියන 1.5 ක්ද මී හරකුන් මිලියන 0.7 ක්ද වූ බව සඳහන් වේ.
• මී හරකුන් හා එළ ගවයින් සී සෑම, ගොයම් පෑගීම, බර ඇඳගෙන යාම වැනි කටයුතු සඳහා ගොවීන්ට උදව් වන අතර කිරි නිෂ්පාදනයටද දායක වේ.
• වර්තමානයේ කිරි නිෂ්පාදන කලාප ගණනාවක් ඇත. එනම් කඳුරට, මැදරට, පොල් ත්‍රිකෝණය, වියළි කලාපය, යාපනය අර්ධද්වීපය හා අන්තර් කලාපය යනුවෙනි. මෙම ප්‍රදේශ වල ජීවත් වන කිරි ගොවීන් මුහුණ දෙන ගැටළු මඟහරවා ඔවුන් දිරිමත් කිරීම සඳහා කිරි ගොවීන් සවිබල ගැන්වීමේ නියමු ව්‍යාපෘතියක් කුරුණෑගල දිස්ත්‍රික්කයේ ආරම්භ කරන ලදී. ඊට අමතරව මහනුවර, නුවරඑළිය, මාතලේ, බදුල්ල, රත්නපුරය, අනුරාධපුරය, කෑගල්ල, ගම්පහ, පුත්තලම, මාතර,අම්පාර, හම්බන්තොට, මොණරාගල හා ත්‍රීකුණාමලය යන දිස්ත්‍රික්ක වලත් මෙම ව්‍යාපෘතිය ක්‍රියාත්මක වේ. 
• කිරිවලින් කිරි පිටි, කල් කිරි, යෝගට්, මුදවාපු කිරි, වෙඬරු, කේජු ආදිය නිපදවයි.
• හරක් මස් සඳහාම ගවයින් ඇති කිරීම නොකළද මස් පිණිස ගවයින් විකිණීම සිදුවේ. ආගමික සමාජීය සංවිධාන වලින් කරනු ලබන දැනුවත් වීම මත වර්තමානයේ ගව මස් සඳහා ඇති ඉල්ලුම අඩු වීමක් දක්නට ලැබේ.

ශ්‍රී ලංකාවේ ඇති කිරීමට සුදුසු ගව වර්ග හා ඒවායේ ලක්ෂණ:

යුරෝපීය ගව වර්ග

• ප්‍රීෂියන් (Fresian) 

මුල් උපත නෙදර්ලන්තයයි. ශරීර වර්ණය කළු හෝ කළු සුදු පුල්ලි සහිතය. යුරෝපීය වර්ග අතරින් විශාලම වර්ගයයි. කිරි නිෂ්පාදනයෙහි දක්ෂය. සිසිල් ප්‍රදේශ වලට ඉතා යෝග්‍යය. කිරි මුරයකදී කිරි ලීටර් 6000-7000 ප්‍රමාණයක් ලබා දෙයි. මේද ප්‍රතිශතය 4% කි. පිරිමි සතෙකු 800-900kg ද ගැහැණු සතෙකු 550-650kg ද බරය. දේශීය සතුන් සමඟ දෙමුහුම් කිරීමෙන් උසස් ප්‍රතිඵල ලබාගත හැකිය.

• අයර්ෂයර් (Ayrshire)

මුල් උපත බ්‍රිතාන්‍යයේ අයර්ෂයර් ප්‍රදේශයයි. ශරීර වර්ණය රතු හෝ දුඹුරු පුල්ලි සහිතය. අං දිගය. ශක්තිමත් පිරුණු බුරුල්ලක් ඇත. උලා කෑමෙහි දක්ෂය. කිරි මුරයකදී කිරි ලීටර් 5500-6000 නිපදවයි. වැඩුණු පිරිමි සතෙකු 700-800kg ද ගැහැණු සතෙකු 500-600kg ද බරය. මැදරට හා උඩරට ප්‍රදේශ වලට ඉතා යෝග්‍යය.

• ජර්සි (Jersey) 

මුල් උපත බ්‍රිතාන්‍යයේ ජර්සි දූපත් වලය. වර්ණය අළු පැහැයේ සිට දුඹුරු පැහැය දක්වා වෙනස් වේ. සමහරවිට ලා කහ වර්ණයේ සිට තඹ පැහැය දක්වා වෙනස් වේ. ඇස් වටය හා දණහිස තද පැහැයක් ගනී. ශරීරය ත්‍රිකෝණාකාරයි. අං ඉදිරියට නැවී ඇත. උණුසුම් ප්‍රදේශ වලට ඔරොත්තු දෙයි. පහතරට තෙත් කලාපය හා පොල් ත්‍රිකෝණය සඳහා දේශීය හා ඉන්දීය වර්ග සමඟ දෙමුහුම් කර ඇති කිරීමට සුදුසුය. මුරයකදී කිරි ලීටර් 4500 පමණ ලබාදෙයි. කිරිවල මේද ප්‍රතිශතය 4.5% - 5.4% වේ. පිරිමි සතා 600-700kg ද ගැහැණු සතා 400-500kg ද පමණ බර වේ.

ඉන්දීය ගව වර්ග

• රතු සින්දි (Red Sindhi)

තද රතු හෝ දුඹුරු පැහැ ශරීරයක් ඇත. නිජ බිම පකිස්ථානයයි. විශාල තැල්ලක් හා ලිහිල් සමක් ඇත. කන් විශාලය. උණුසුම් ප්‍රදේශ වලට ඔරොත්තු දේ. පහතරට තෙත් හා වියළි කලාප වලට සුදුසුය. යුරෝපීය ගව වර්ග සමඟ දෙමුහුම් කිරීමෙන් උසස් කළ හැකිය. මුරයකදී කිරි ලීටර 2000ක් පමණ ලැබේ. කිරිවල මේද ප්‍රතිශතය 4.5% - 4.9% වේ. පිරිමි සතා 450-550kg ද ගැහැණු සතා 400-500kg ද පමණ බරය.

• සහිවාල් (Sahiwal)

ලා රතු සිට තද දුඹුරු පැහැය දක්වා වෙනස් වේ. පංජාබ් ප්‍රදේශයේ මුල් උපත ඇති විය. වලිගය දිගය. තැල්ල හා මොල්ලිය විශාලය. වියළි ප්‍රදේශ වලට යෝග්‍ය වේ. කිරි වල මේද ප්‍රතිශතය 4%-5% ක් වේ. එක් කිරි මුරයකදී කිරි ලීටර් 2000ක් පමණ නිපදවයි. පිරිමි සතා 500-600kg ද ගැහැණු සතා 400-500kg ද පමණ බරය.

• තර්පකාර් (Tharparkar) 

මුල් උපත හයිද්‍රබාද් ප්‍රදේශයේය. වර්ණය සුදු හෝ අළු වේ. පාද කෙටිය. ශරීරය ගැඹුරුය. නළල පුළුල්ය. අං මධ්‍යම ප්‍රමාණ වේ. කටුක පරිසරයට ඔරොත්තු දේ. මුරයකදී කිරි ලීටර 2000 ක් පමණ ලැබේ. මේද ප්‍රතිශතය 4%-5% කි. පිරිමි සත්තු බර ඇඳීමෙහි දක්ෂය. පිරිමි සතෙකු 500-600kg ද ගැහැණු සතෙකු 400-450kg ද පමණ බරය.

දේශීය ගවයින් (බටු හරක්)

 ශරීර ප්‍රමාණයෙන් කුඩාය. ශරීරය සුදු, කළු, දුඹුරු හෝ මිශ්‍ර පැහැ වලින් යුක්තය. වියළි කලාපයේ විල්ලු ආශ්‍රිතව නිදැල්ලේ ඇති කෙරෙයි. මුරයකදී කිරි ලීටර 600-800 ක් පමණ ලැබේ. වැඩුනු පිරිමි සතෙකු 300-400kg ද ගැහැණු සතෙකු 250-300kg ද පමණ බරය.

මී ගව වර්ග

ශ්‍රී ලංකාවේ කිරි නිෂ්පාදනය සඳහා ඇති කරනු ලබන්නේ ඉන්දීය සම්භවයක් සහිත මී ගව වර්ගය.

• මූරා (Murrah)

පන්ජාබ් හා දිල්ලි යන ප්‍රදේශවල මුල් උපත සිදුවූ වර්ගයකි. තද කළු පැහැයක් ගන්නා හොදින් සැකසුනු දේහයක් සහිතය. රැළි ගැසුණු අං කෙටිය. පසුපසට, උඩට හා ඉදිරියට නැවී ඇත. කිරි නිපදවීමෙහි දක්ෂය. මුරයකදී කිරි ලීටර 2000-2500 ක් නිපදවයි. කිරිවල මේද ප්‍රතිශතය 7% කි. පිරිමි සතා 600-700kg ද ගැහැණු සතා 500-600kg ද පමණ බරය.

• සූර්ති (Surthi) 

පන්ජාබයේ සූර්ති ප්‍රදේශයේ මුල් උපත සිදුවී ඇත. දුඹුරු පැහැ කළු වර්ණයක් ඇත. අං දෑ කැත්තක හැඩය ගනී. මධ්‍යම ප්‍රමාණයේ ශරීරයක් ඇත. මුරයකදී කිරි ලීටර 2000 ක ප්‍රමාණයක් ලැබේ. කිරිවල මේද ප්‍රතිශතය 7.9% කි. පිරිමි සතා 550-600kg ද ගැහැණු සතා 400-500kg ද පමණ බරය. 

• නිලිරවි (Nili Ravi)

සම්භවය ඉන්දියාවේ හා පකිස්ථානයේය. වර්ග 2ක් ලෙස සම්භවය සිදු වූවත් දැන් එකම වර්ගයක් ලෙස සැලකේ. මධ්‍යම ප්‍රමාණයේ ගැඹුරු ශරීරයක් ඇත. අං දඟර ගැසී ඇත. බුරුල්ල හොදින් වර්ධනය වී ඇත. වලිගය දිගය. බිම ගෑවේ. ශරීරය කළු හෝ දුඹුරු පැහැතිය. නළලේ හා පාද කෙළවර සුදු පැහැතිය. මුරයකදී කිරි ලීටර 2000 ක් පමණ ලැබේ. මේද ප්‍රතිශතය 7.8% කි. පිරිමි සතා 600-700kg ද ගැහැණු සතා 450-550kg ද පමණ බරවේ. 

දේශීය මී ගවයා

ශ්‍රී ලංකාවේ කුළු හරකුන් ලෙස වනාන්තර වල රංචු වශයෙන් ජීවත් වේ. ඉතාම ප්‍රචණ්ඩකාරීය. හීලෑ කරගත් පසු වී වගාවේ සී සෑම් හා වෙනත් කටයුතු සඳහා යොදා ගත හැකිය. ශරීරය කළු හෝ දුඹුරු වර්ණයක් ගනී. අං හොදින් වැඩී ඇත. තියුණු ය. කිරි නිපදවීම ඉතා ස්වල්පයකි.